پرینه (Perineum) که در فارسی به آن میاندوراه گفته میشود، محدوده بین ناحیه تناسلی و مقعد است. این ناحیه در هر دو جنس زن و مرد وجود دارد. در این مطلب به معرفی پرینه در زنان و مردان و بیماریهای مربوط به آن میپردازیم. اگر در این باره سوالی دارید، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
دریافت مشاوره رایگان و تخفیف جشنواره
پرینه در زنان
پرینه در زنان (Female Perineum)، ناحیهای مهم و حساسی است که بین دهانه واژن (فرج) در جلو و مقعد در عقب قرار گرفته است. این ناحیه به شکل یک لوزی (الماس) است و در بخش پایینی تنه، درست زیر حفره لگن واقع شده است.
در مرکز پرینه جسم پرینهای (Perineal Body) قرار دارد. این جسم در زنان اهمیت ویژهای دارد، زیرا یک توده فیبروزی قوی است که نقطه اتصال چندین عضله مهم کف لگن و پرینه است، از جمله:
- ماهیچههای بالابرنده مقعد (Levator Ani) که بخش مهمی از کف لگن را تشکیل میدهند
- ماهیچه پیازی-اسفنجی
- ماهیچههای عرضی سطحی و عمقی پرینه
- اسفنکتر خارجی مقعد
این جسم پرینهای به عنوان یک ستون فقرات عضلانی و بافت همبند برای کف لگن عمل میکند و در حمایت از اندامهای لگنی (مانند رحم، مثانه و رکتوم) و مقاومت در برابر افتادگی رحم و واژن (پرولاپس) بسیار حیاتی است.
پرینه در مردان
پرینه در مردان (Male Perineum) یک ناحیه آناتومیکی مهم است که بین اندامهای تناسلی خارجی (اسکروتوم یا کیسه بیضه) و مقعد قرار دارد. این ناحیه به شکل یک لوزی است و از نظر ساختاری و عملکردی بسیار پیچیده و حیاتی است.
جسم پرینهای در مردان یک توده فیبروماسکولار (ترکیبی از بافت همبند و عضلانی) است که به عنوان نقطه اتصال مرکزی برای چندین عضله کف لگن عمل میکند، از جمله ماهیچههای بالابرنده مقعد (Levator Ani)، ماهیچه پیازیاسفنجی (Bulbospongiosus) و ماهیچههای عرضی سطحی و عمقی پرینه.
کاربردهای پرینه
پرینه (Perineum) در بدن انسان، چه در مردان و چه در زنان، نقشها و کاربردهای حیاتی و متنوعی دارد. این ناحیه نه تنها از نظر آناتومیکی مهم است، بلکه در چندین عملکرد فیزیولوژیکی و جنسی نیز دخیل است. در ادامه به مهمترین کاربردهای پرینه میپردازیم:
۱. حمایت و پایداری اندامهای لگنی
یکی از اصلیترین کاربردهای پرینه، حمایت از اندامهای داخلی لگن است. عضلات و بافتهای همبند موجود در پرینه، به همراه سایر عضلات کف لگن (به ویژه ماهیچههای بالابرنده مقعد)، به عنوان یک بستر نگهدارنده عمل میکنند. این ساختارها از افتادگی اندامهایی مانند مثانه، روده بزرگ (رکتوم) و رحم (در زنان) جلوگیری میکنند. این حمایت برای حفظ موقعیت صحیح اندامها و عملکرد طبیعی آنها ضروری است.
۲. کنترل ادرار و مدفوع (بیاختیاری)
پرینه نقش مهمی در کنترل دفع ادرار و مدفوع دارد. در این ناحیه، عضلات اسفنکتر ادراری (urethral sphincter) و اسفنکتر مقعدی (anal sphincter) قرار دارند. این اسفنکترها به صورت ارادی و غیرارادی منقبض و منبسط میشوند تا جریان ادرار و مدفوع را کنترل کنند. عملکرد صحیح این عضلات برای جلوگیری از بی اختیاری ادرار یا مدفوع حیاتی است.

۳. عملکرد جنسی و تولید مثل
پرینه به عنوان یک ناحیه شهوانی (erogenous zone) شناخته میشود و نقش مهمی در عملکرد جنسی دارد:
- در زنان: تحریک پرینه میتواند به برانگیختگی جنسی و ارگاسم کمک کند. همچنین، در طول زایمان طبیعی، پرینه باید به اندازه کافی کشسان باشد تا سر نوزاد بتواند از کانال زایمان عبور کند. این ناحیه ممکن است در طول زایمان دچار کشیدگی یا پارگی شود و گاهی نیاز به ترمیم پرینورافی دارد.
- در مردان: پرینه در نعوظ و انزال نقش دارد. عضلاتی مانند ماهیچه پیازی اسفنجی (Bulbospongiosus) به حفظ نعوظ کمک کرده و در فرآیند انزال نیز دخیل هستند. تحریک این ناحیه نیز میتواند لذتبخش باشد.
۴. پایداری وضعیت بدن
عضلات کف لگن که بخشی از پرینه را تشکیل میدهند، در حفظ پایداری کلی تنه و لگن نیز نقش دارند. این عضلات به همراه عضلات شکم و پشت، به ایجاد یک هسته قوی کمک میکنند که برای انجام فعالیتهای روزمره، ورزش و حفظ وضعیت صحیح بدن ضروری است.
۵. محافظت از اعصاب و عروق
پرینه محفظهای برای عبور و محافظت از اعصاب و عروق خونی مهمی است که به اندامهای تناسلی، مجرای ادرار و مقعد خونرسانی و عصبدهی میکنند. این ساختارها برای عملکرد صحیح این اندامها حیاتی هستند.
به طور خلاصه، پرینه یک منطقه کوچک اما با اهمیت حیاتی در بدن است که در عملکردهای حمایتی، کنترلی (بیاختیاری)، جنسی، تولید مثل و پایداری بدن نقشهای کلیدی ایفا میکند.
چه عواملی باعث پارگی پرینه میشود؟
پارگی پرینه عمدتاً در زنان و به خصوص در طول زایمان طبیعی رخ میدهد. در طول زایمان طبیعی، زمانی که سر نوزاد از کانال زایمان عبور میکند، فشار زیادی به ناحیه پرینه وارد میشود. اگر بافتهای پرینه به اندازه کافی کشسان و انعطافپذیر نباشند، ممکن است پاره شوند. عوامل مختلفی در این میان نقش دارند:
- بزرگی نوزاد (ماکروزومی): اگر نوزاد وزن بالایی (مثلاً بیش از ۴ کیلوگرم) یا سر بزرگی داشته باشد، فشار بیشتری به پرینه وارد شده و احتمال پارگی بیشتر میشود.
- اولین زایمان واژینال: در زایمان اول، بافتهای پرینه هنوز به اندازه کافی کشیده نشدهاند و کمتر انعطافپذیر هستند، بنابراین احتمال پارگی در مادران شکم اول بیشتر است.
- زایمان سریع: اگر زایمان با سرعت خیلی زیادی پیش برود و بافتها فرصت کافی برای کشش و سازگاری نداشته باشند، پارگی رخ میدهد.
- زایمان طولانیمدت: در مقابل، طولانی شدن مرحله دوم زایمان (مرحله خروج نوزاد) نیز میتواند باعث خستگی و نازک شدن بافتهای پرینه و در نتیجه پارگی شود.
- وضعیت قرارگیری جنین: اگر صورت جنین به سمت جلو (شکم مادر) باشد، سر جنین در یک زاویه نامناسب وارد کانال زایمان شده و فشار بیشتری به پرینه وارد میکند. در برخی موارد، پس از خروج سر، شانه نوزاد در کانال زایمان گیر میکند که میتواند منجر به پارگیهای شدیدتر شود.
اگرچه پارگی پرینه عمدتاً در زایمان رخ میدهد، اما در موارد نادر، دلایل دیگری نیز میتواند منجر به آسیب یا پارگی در این ناحیه شود:
- ضربه یا تروما: برخورد مستقیم یک جسم تیز یا ضربه شدید به ناحیه پرینه (مثلاً در اثر زمین خوردن یا حوادث).
- رابطه جنسی خشن یا نامناسب: به ویژه در صورت خشکی واژن یا عدم پیشنوازی کافی.
- عفونتها: برخی عفونتهای ناحیه تناسلی یا پرینه میتوانند بافتها را ضعیف و مستعد پارگی کنند.
- یبوست شدید و مزمن: فشار مداوم و شدید ناشی از زور زدن برای دفع مدفوع در یبوست مزمن میتواند به بافتهای پرینه آسیب بزند.
- برخی بیماریهای زمینهای: بیماریهایی که بر سلامت بافتهای همبند یا الاستیسیته پوست تأثیر میگذارند.
- رفع موهای زائد به روشهای نامناسب (اپیلاسیون یا اصلاح): در موارد نادر، روشهای نادرست حذف موهای زائد میتوانند باعث بریدگی یا خراشهای کوچک در این ناحیه شوند.

روشهای جلوگیری از پارگی پرینه در زایمان طبیعی
اگرچه نمیتوان به طور کامل از پارگی پرینه در زایمان طبیعی جلوگیری کرد، اما روشهایی وجود دارند که میتوانند احتمال و شدت این پارگیها را به حداقل برسانند. این روشها عمدتاً بر افزایش انعطافپذیری بافتهای پرینه و کنترل روند زایمان تمرکز دارند:
۱. ماساژ پرینه (Perineal Massage)
از هفته ۳۴ تا ۳۶ بارداری، ماساژ منظم پرینه میتواند به افزایش کشسانی و انعطافپذیری بافتها کمک کند. این کار میتواند توسط خود فرد یا همسرش انجام شود. معمولاً شامل قرار دادن یک یا دو انگشت داخل واژن و اعمال فشار ملایم به سمت پایین و طرفین پرینه برای کشش بافتها است.
همچنین در مرحله دوم زایمان (مرحله خروج نوزاد)، ماما یا پزشک میتواند با ماساژ پرینه به کشش آرام و تدریجی بافتها کمک کند.
۲. کمپرس گرم
قرار دادن یک حوله گرم و مرطوب روی ناحیه پرینه در مرحله دوم زایمان میتواند به افزایش جریان خون، نرم شدن عضلات و کاهش درد و سوزش کمک کند و در نتیجه احتمال پارگیهای شدیدتر را کاهش دهد.
۳. کنترل فشار و تنفس صحیح در حین زایمان
به جای زور زدن شدید و ناگهانی، فشار آوردن آرام و کنترل شده و گوش دادن به راهنماییهای ماما یا پزشک، به بافتها فرصت میدهد تا به تدریج کشیده شوند. استفاده از تکنیکهای تنفسی مناسب (مانند نفسهای کوتاه و سریع یا “پانتینگ”) به جای حبس نفس و زور زدن شدید، میتواند به کنترل فشار روی پرینه کمک کند.
۴. انتخاب پوزیشنهای مناسب زایمان
برخی پوزیشنها فشار روی پرینه را کاهش میدهند و به کشش بهتر بافتها کمک کنند. این پوزیشنها عبارتند از:
- چهار دست و پا
- به پهلو خوابیدن
- ایستاده یا چمباتمه
۵. آمادگی جسمانی و رژیم غذایی مناسب در بارداری
- تقویت عضلات کف لگن با تمرینات کگل در طول بارداری به بهبود تون عضلانی و انعطافپذیری کمک میکند.
- ورزشهای مناسب بارداری به حفظ سلامت کلی بدن و افزایش انعطافپذیری بافتها کمک میکند.
- مصرف کافی آب و رژیم غذایی غنی از فیبر و چربیهای سالم (مانند امگا ۳) میتواند به سلامت و کشسانی پوست و بافتها کمک کند و از یبوست جلوگیری نماید.
بیماری های پرینه
علاوه بر پارگی پرینه، احتمال بروز مشکلات و بیماریهای دیگری نیز در ناحیه پرینه وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
درد پرینه (Perineal Pain)
درد در ناحیه پرینه میتواند دلایل متعددی داشته باشد:
- درد پس از زایمان: شایعترین علت، به دلیل بخیهها، تورم و کشیدگی بافتها.
- درد مزمن لگن: میتواند شامل درد پرینه نیز باشد که اغلب ناشی از بیماریهای عضلات کف لگن، اعصاب یا التهابات مزمن است.
- کوکسیدینیا (Coccydynia): دردی در ناحیه دنبالچه است که به پرینه انتشار مییابد.
- پودندال نورالژیا (Pudendal Neuralgia): دردی عصبی است که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن یا آسیب عصب پودندال (عصبی که حس پرینه را تأمین میکند) ایجاد میشود و میتواند باعث درد شدید، سوزش یا بیحسی در پرینه، ناحیه تناسلی و مقعد شود.
عفونتها (Infections)
- فولیکولیت (Folliculitis): التهاب فولیکولهای مو در پرینه که منجر به جوشهای کوچک و دردناک میشود و اغلب به دلیل اصلاح موهای زائد ایجاد میشود.
- آبسههای پرینهای: تجمع چرک در بافتهای پرینه، که ناشی از عفونت غدد یا پارگیهای کوچک است. این آبسهها دردناک هستند و نیاز به تخلیه دارند.
- زگیل تناسلی (Genital Warts): ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که میتواند در ناحیه پرینه نیز ظاهر شود.
- تبخال تناسلی (Genital Herpes): عفونت ویروسی که باعث زخمهای دردناک در پرینه و ناحیه تناسلی میشود.
- عفونت پس از اپیزیوتومی یا پارگی: بخیههای پرینه ممکن است در صورت عدم رعایت بهداشت یا وجود باکتری، دچار عفونت شوند.
بیماریهای کف لگن
بیماری های کف لگن شامل طیف وسیعی از اختلالات میشود که پرینه و عضلات کف لگن را درگیر میکند:
- بیاختیاری ادرار
- بیاختیاری مدفوع
- افتادگی اندامهای لگنی: افتادگی مثانه (سیستوسل)، رحم (پرولاپس رحم)، روده کوچک (انتروسل) یا رکتوم (رکتوسل) به داخل واژن یا خارج از آن
- درد مزمن لگن
مشکلات پوستی
- درماتیت یا اگزما: التهاب پوست ناشی از تحریک (مثلاً از محصولات بهداشتی) یا آلرژی.
- عفونتهای قارچی: در نواحی مرطوب و گرم مانند پرینه، عفونتهای قارچی (مانند کاندیدیازیس) میتوانند ایجاد شوند.
- کیستهای بارتولین (Bartholin’s Cysts): در زنان، این کیستها در نزدیکی دهانه واژن (در قسمت جلویی پرینه) ایجاد میشوند و در صورت عفونت میتوانند به آبسههای دردناک تبدیل شوند.
هموروئید و شقاق مقعدی
اگرچه این مشکلات مستقیماً از بیماریهای پرینه نیستند، اما در ناحیه نزدیک به پرینه رخ میدهند و میتوانند باعث درد و ناراحتی در این ناحیه شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم زیر را در ناحیه پرینه تجربه کردید، مهم است که برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید، مداوم یا فزاینده
- قرمزی، تورم، گرمی یا ترشحات بدبو که نشاندهنده عفونت هستند
- تب
- مشکلات جدید در کنترل ادرار یا مدفوع
- احساس برآمدگی یا فشار در ناحیه لگن/پرینه
- خونریزی غیرعادی
مراقبت صحیح از بهداشت پرینه، انجام تمرینات کف لگن (مانند کگل) و مراجعه منظم به پزشک میتواند به حفظ سلامت این ناحیه کمک کند.
کلام آخر
پرینه، یا میاندوراه، ناحیهای کوچک اما حیاتی در بدن است که سلامت و عملکرد آن تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی دارد. از حمایت اندامهای لگنی و کنترل ادرار و مدفوع گرفته تا نقش کلیدی در عملکرد جنسی و زایمان، پرینه مسئول وظایف مهمی است. درک اهمیت آن و آگاهی از بیماریها و روشهای مراقبت، بهویژه با تمرینات کف لگن مانند کگل، میتواند به حفظ سلامت این ناحیه کمک کند.