بارداری یکی از زیباترین و در عین حال حساسترین دوران زندگی هر زنی است. در این مدت، بدن تغییرات شگفتانگیزی را تجربه میکند تا از رشد و نمو جنین حمایت کند. مراقبت های مناسب در دوران بارداری، تضمینی برای سلامت مادر و فرزند است.
برخی از مهمترین مراقبت های بارداری عبارتند از:
- تغذیه سالم
- ورزش مناسب
- مراقبتهای پزشکی منظم
- استراحت کافی
- بهداشت شخصی
- آمادگی برای زایمان
نکته: در این دوران به دلیل تغییرات جسمی و هورمونی خلق و خوی خانم باردار دچار تغییراتی میشود که باید در نظر گرفته شود.
بارداری به سه مرحله سه ماهه تقسیم میشود که هر کدام حساسیتهای خود را داشته و مراقبتهای خاص خود را نیاز دارند. برای آشنایی بیشتر با مراقبت های بارداری، ابتدا باید با سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری آشنا شوید.
مراقبت های بارداری و سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول بارداری، دورهای پر از تغییرات و تحولات شگفتانگیز است. در این دوره، پایههای رشد جنین بنا میشود و بدن مادر نیز برای پذیرش این تغییر بزرگ آماده میشود.
در این دوره، جنین در حال رشد سریع است و اندامهای اصلی بدن او شکل میگیرند. قلب شروع به تپیدن میکند، مغز رشد میکند و اندامهای دیگر نیز به تدریج شکل میگیرند.
علائم رایج در سه ماهه اول عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ که به “صبحزدگی” معروف است، در بسیاری از زنان باردار رخ میدهد و معمولاً در اوایل صبح اتفاق میافتد.
- خستگی مفرط که به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش فعالیت بدن ایجاد میشود.
- سینهها بزرگتر و حساستر میشوند.
- تکرر ادرار به دلیل بزرگ شدن رحم و فشار بر مثانه اتفاق میافتد.
- یبوست که به دلیل تغییرات هورمونی و کاهش فعالیت بدنی بروز میکند.
پزشک ممکن است برای شما مکملهایی مانند اسید فولیک و آهن تجویز کند.
نکات مهم
- خونریزی: هرگونه خونریزی در دوران بارداری باید جدی گرفته شود و به پزشک اطلاع داده شود.
- درد شدید شکم: درد شدید شکم، دل درد شدید یا انقباضات منظم میتواند نشانهای از مشکل باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
- تغییرات خلقی: تغییرات هورمونی میتواند باعث نوسانات خلقی شود.
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید زودتر به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی واژینال
- درد شدید شکم
- تب بالا
- کاهش حرکات جنین (پس از هفته 20 بارداری)
- ترشحات واژینال غیرعادی
مراقبت های بارداری و سه ماهه دوم بارداری
سه ماهه دوم بارداری، دورهای است که معمولاً به عنوان یکی از راحتترین و لذتبخشترین مراحل بارداری شناخته میشود. در این دوره، بسیاری از علائم ناخوشایند سه ماهه اول کاهش یافته و مادر احساس انرژی و نشاط بیشتری میکند.
اتفاقاتی که در سه ماهه دوم بارداری رخ میدهد، عبارتند از:
- رشد سریع جنین: جنین در این دوره به سرعت رشد میکند و اندامهای داخلی او کاملتر میشوند. او میتواند حرکت کند و حتی صداهای شما را بشنود.
- کاهش علائم ناخوشایند: حالت تهوع و استفراغ معمولاً در این دوره کاهش مییابد و مادر احساس انرژی بیشتری میکند.
- توجه به تغییرات بدن: شکم شما بزرگتر میشود و ممکن است احساس کشیدگی و ناراحتی در پوست شکم داشته باشید.
- حرکات جنین: شما میتوانید حرکات جنین را احساس کنید که معمولاً به صورت لگد زدن یا تکان خوردن است.
در این دوره، آزمایشهایی مانند سونوگرافی آنومالی برای بررسی سلامت جنین انجام میشود.
مراقبت های بارداری و سه ماهه سوم بارداری
سه ماهه سوم بارداری، آخرین مرحله از این سفر شگفتانگیز است. در این دوره، جنین به سرعت رشد میکند و شما به عنوان مادر، برای ورود فرزندتان به این دنیا آماده میشوید.
اتفاقاتی که در سه ماهه سوم بارداری رخ میدهند، عبارتند از:
- رشد سریع جنین: جنین در این دوره وزن زیادی اضافه میکند و اندامهای او برای زندگی خارج از رحم آماده میشوند.
- حرکات قویتر جنین: حرکات جنین قویتر و واضحتر میشود و شما میتوانید به راحتی آنها را احساس کنید.
* تغییرات در بدن مادر: شکم شما بسیار بزرگتر میشود و ممکن است احساس سنگینی و ناراحتی در کمر و لگن داشته باشید. - انقباضات براکستون هیکس (Braxton Hicks contractions): این انقباضات تمرین برای زایمان هستند و معمولاً درد کمتری نسبت به انقباضات زایمانی دارند.
در این دوره علائم زایمان را بشناسید و در صورت شروع زایمان به موقع به بیمارستان مراجعه کنید.
علائم رایج در سه ماهه سوم عبارتند از:
- به دلیل بزرگ شدن رحم و فشار بر دیافراگم، ممکن است احساس تنگی نفس کنید.
- به دلیل فشار مضاعف رحم بر مثانه، تکرر ادرار افزایش مییابد.
- ورم پاها و دستها در سه ماهه سوم، به دلیل احتباس آب در بدن رایج است.
- سوزش سر دل به دلیل فشار رحم بر معده ممکن است رخ دهد.
نکات مهمی که در سه ماهه سوم بارداری باید به آنها توجه کنید، به شرح زیر هستند:
- به طور منظم حرکات جنین را شمارش کنید. اگر احساس کردید حرکات جنین کاهش یافته است، به پزشک اطلاع دهید.
- یک کیف زایمان آماده کنید و شماره تلفن پزشک و بیمارستان را در دسترس داشته باشید.
- از استراحت کافی و خوابیدن به پهلو (به خصوص سمت چپ) غافل نشوید.
تغذیه مناسب در دوران بارداری
یکی دیگر از نکات مربوط به مراقبت های بارداری تغذیه سالم در این دوران است.با انتخاب غذاهای مناسب و متنوع، میتوانید به بدن خود و نوزادتان تمام مواد مغذی مورد نیاز را برسانید.تغذیه سالم به طور مستقیم به رشد و تکامل اندامهای جنین کمک میکند. همچنین به مادر انرژی میدهد و به او کمک میکند تا تغییرات دوران بارداری را بهتر تحمل کند. در حالیکه تغذیه نامناسب میتواند خطر ابتلا به برخی عوارض بارداری مانند دیابت بارداری، پرهاکلامپسی و کمخونی را افزایش دهد.
مواد مغذی ضروری در دوران بارداری به شرح زیر هستند:
- اسید فولیک برای جلوگیری از نقص لوله عصبی در جنین
- آهن برای ساخت گلبولهای قرمز خون و انتقال اکسیژن به جنین
- کلسیم برای ساخت استخوانها و دندانهای جنین و همچنین حفظ سلامت استخوانهای مادر
- پروتئین برای رشد بافتهای بدن، از جمله عضلات جنین
- ویتامین D برای جذب کلسیم و تقویت سیستم ایمنی
برای داشتن تغذیه سالم در دوران بارداری لازم است اصولی را رعایت کنید که در زیر به این اصول اشاره میکنیم:
- سعی کنید از انواع مختلف غذاها، به خصوص میوهها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات و پروتئینها استفاده کنید.
- در طول روز وعدههای غذایی کوچک و متعدد بخورید تا از گرسنگی و افت قند خون جلوگیری کنید و از پرخوری در یک وعده غذایی خودداری کنید.
- روزانه آب کافی بنوشید تا بدن هیدراته بماند.
- از مصرف غذاهای فرآوری شده، غذاهای سرخ شده، نوشابههای گازدار، کافئین زیاد و الکل خودداری کنید.
- قبل از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی، با پزشک خود مشورت کنید.
نمونهای از یک برنامه غذایی سالم برای زنان باردار
- صبحانه: یک کاسه غلات کامل با شیر، یک عدد میوه و مغزها
- ناهار: سالاد سبزیجات با مرغ یا ماهی گریل شده، نان سبوسدار
- شام: سوپ سبزیجات، برنج قهوهای با ماهی سالمون، سالاد
- میان وعدهها: میوه، ماست، آجیل، تخم مرغ آبپز
نکته: این برنامه غذایی هر چند سالم است، ممکن است برای برخی خانمها مناسب نباشد؛ بنابراین قبل از انتخاب رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید.
تغییرات وزن در دوران بارداری
در دوران بارداری، بدن زن دچار تغییرات شگفتانگیزی میشود تا از رشد جنین حمایت کند. یکی از این تغییرات، افزایش وزن است. این افزایش وزن، یک روند طبیعی و لازم است، اما میزان و نحوه افزایش آن برای هر فرد متفاوت است.
عوامل مختلفی باعث تغییر وزن مادر در دوران بارداری میشوند، که این عوامل عبارتند از:
- بخش عمدهای از افزایش وزن به دلیل رشد جنین، جفت، مایع آمنیوتیک و افزایش حجم رحم است.
- افزایش حجم خون علت دیگر است؛ بدن مادر برای تأمین نیازهای جنین، حجم خون خود را افزایش میدهد.
- بافت سینهها بزرگتر میشود و بدن برای زایمان و شیردهی، چربی ذخیره میکند.
- تغییرات هورمونی نیز بر افزایش وزن تأثیرگذار هستند.
چند نکته مهم در مورد وزن دوران بارداری که باید به خاطر داشته باشید:
- خانمهایی که قبل از بارداری اضافه وزن داشتهاند، معمولاً باید وزن کمتری در دوران بارداری اضافه کنند.
- در بارداری چندقلو، افزایش وزن بیشتر خواهد بود.
- ورزش منظم میتواند به کنترل افزایش وزن کمک کند.
- رژیم غذایی سالم و متعادل، به حفظ وزن در محدوده سالم کمک میکند.
میزان افزایش وزن ایدهآل در دوران بارداری به عوامل مختلفی بستگی دارد و پزشک شما میتواند بهترین راهنمایی را در این زمینه به شما ارائه دهد. به طور کلی، توصیه میشود که زنان باردار در طول بارداری بین ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم وزن اضافه کنند. البته این مقدار میتواند بسته به شرایط فردی متفاوت باشد.
افزایش وزن بیش از حد خطرناک است و عوارضی به دنبال دارد، از جمله:
- دیابت بارداری
- پرهاکلامپسی (یا فشار خون بالا و پروتئین در ادرار)
- بروز مشکل در زایمان
آیا میتوان در دوران بارداری ورزش کرد؟
بله، قطعاً میتوان و باید در دوران بارداری ورزش کرد! ورزش منظم در دوران بارداری نه تنها برای سلامت مادر مفید است، بلکه برای رشد و سلامت جنین نیز بسیار مهم است. همچنین ورزش بارداری مزیتهای دیگری دارد، از جمله اینکه:
- ورزش به ترشح هورمونهای اندورفین کمک میکند که باعث بهبود خلق و خو و کاهش استرس در خانم باردار میشود.
- به کنترل وزن کمک میکند و خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش میدهد.
- به افزایش انرژی و کاهش خستگی کمک میکند.
- ورزش عضلاتی را که در زایمان نقش دارند تقویت میکند و به روند زایمان کمک میکند.
- باعث کاهش دردهای کمر، پاها و لگن میشود.
چه ورزشهایی مناسب دوران بارداری است؟
بهترین ورزشهایی که میتوانید به عنوان یک خانم باردار انجام دهید:
- پیادهروی
- شنا
- یوگا
- دوچرخهسواری ثابت
نکته: قبل از شروع ورزش در بارداری حتما با پزشک خود مشورت کنید.
چه ورزشهایی در دوران بارداری ممنوع است؟
- ورزشهای پربرخورد مانند فوتبال، بسکتبال و اسکی خطر آسیب دیدگی را افزایش میدهند.
- ورزشهایی که نیاز به دراز کشیدن روی شکم دارند
- ورزشهایی که باعث افزایش دمای بدن میشوند مانند استفاده از سونا و جکوزی میتوانند برای جنین خطرناک باشند.
سوالات متداول:
معمولا بهترین فاصله بین دو بارداری حداقل 18 ماه است تا بدن بتواند کمبودها و ذخایری که در بارداری قبلی از دست داده را جبران کند.
از ابتدای پرواز تا انتهای هفته 32 ام پرواز زیر 2 ساعت برای خانم باردار مشکلی ندارد، البته در صورتی که پزشک اجازه دهد و مشکلاتی مانند فشار خون و غیره در خانم باردار وجود نداشته باشد.
خیر، عطسه در بارداری ممکن است باعث درد در اطراف شکم شود، اما هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد.