اسکلروتراپی (Sclerotherapy) یک روش درمانی کم تهاجمی است که برای درمان رگهای واریسی کوچک و متوسط و همچنین رگهای عنکبوتی استفاده میشود.
در این مطلب به بررسی روش اسکلروتراپی میپردازیم؛ اگر در این باره سوالی دارید، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
دریافت مشاوره رایگان و خرید دستگاه
اسکلروتراپی چگونه انجام میشود؟
اسکلروتراپی روشی کمتهاجمی برای درمان رگهای واریسی و عنکبوتی است. این درمان معمولاً در مطب پزشک و بدون نیاز به بیهوشی عمومی انجام میشود.
مراحل انجام اسکلروتراپی به شرح زیر است:
- ابتدا پزشک ابتدا رگهای شما را معاینه کرده و ممکن است برای نقشهبرداری دقیق از رگها، از دستگاه سونوگرافی (اولتراسوند) استفاده کند. این کار به خصوص برای رگهای بزرگتر یا رگهایی که زیر پوست دیده نمیشوند، اهمیت دارد.
- ناحیه درمان با محلول ضدعفونی کننده تمیز میشود.
- برای انجام درمان بیمار به پشت دراز میکشد و ممکن است پاهای وی کمی بالا نگه داشته شود.
- پزشک با استفاده از یک سوزن بسیار نازک، محلول شیمیایی خاصی به نام اسکلروزانت را مستقیماً به داخل رگ آسیب دیده تزریق میکند.
نکته: در برخی موارد، به جای محلول مایع، از فوم اسکلروزانت استفاده میشود. فوم سطح بیشتری از رگ را پوشش میدهد و برای رگهای بزرگتر موثرتر است.
هنگام ورود سوزن، ممکن است کمی سوزش یا گرفتگی خفیف احساس کنید. اگر درد زیادی داشتید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
پس از اتمام تزریق، پزشک ناحیه را ماساژ میدهد و یا بلافاصله یک پد فشردهسازی یا بانداژ روی محل تزریق قرار میدهد تا از ورود مجدد خون به داخل رگ تزریق شده جلوگیری کرده و محلول را پخش کند.
نکاتی که بعد از اسکلروتراپی باید در نظر بگیرید، به شرح زیر هستند:
- بلافاصله پس از عمل، باید جورابهای واریس یا فشردهسازی را بپوشید. این جورابها برای حفظ فشار روی رگهای درمان شده و جلوگیری از لخته شدن خون ضروری هستند و پزشک طول مدت استفاده از آن را تعیین میکند.
- شما باید فوراً پس از درمان از جا بلند شوید و حداقل به مدت ۳۰ دقیقه پیادهروی کنید. حرکت کردن و فعالیت سبک برای جلوگیری از تشکیل لخته خون بسیار مهم است.
- کل فرآیند معمولاً بین ۱۵ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد و رگهای عنکبوتی و واریسی کوچک معمولاً در عرض ۳ تا ۶ هفته ناپدید میشوند. رگهای بزرگتر ممکن است به چندین ماه زمان نیاز داشته باشند و ممکن است برای رسیدن به نتیجه مطلوب، به چندین جلسه درمانی نیاز پیدا کنید که معمولاً با فاصله ۴ تا ۶ هفته انجام میشوند.
توجه: رگهایی که با موفقیت درمان میشوند، معمولاً برنمیگردند، اما ممکن است رگهای واریسی جدیدی در سایر نقاط ظاهر شوند.
مزایای اسکلروتراپی
اسکلروتراپی برای درمان واریس مزیتهایی دارید که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
- درمان کم تهاجمی: اسکلروتراپی یک روش تزریقی است و نیازی به برشهای جراحی بزرگ (که در روشهای سنتی مانند استریپینگ نیاز بود) ندارد.
- بدون بیهوشی عمومی: این درمان معمولاً با استفاده از بیحسی موضعی یا حتی بدون هیچ بیحسی، در مطب پزشک انجام میشود.
- جلسات درمانی کوتاه: هر جلسه درمانی اغلب بین ۱۵ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد.
- بهبودی سریع و دوره نقاهت کوتاه: بازگشت سریع به فعالیتهای روزمره: بیماران میتوانند بلافاصله پس از عمل، راه بروند و معمولاً روز بعد به فعالیتهای عادی خود باز میگردند. تنها محدودیت اصلی، پرهیز از ورزشهای سنگین برای چند هفته است.
- بدون نیاز به بستری شدن: بیمار در همان روز درمان مرخص میشود.
- حداقل درد: درد و ناراحتی در طول و بعد از عمل معمولاً خفیف است و با داروهای مسکن ساده کنترل میشود.
- اثربخشی بالا و بهبود علائم: این روش برای رگهای عنکبوتی و واریسی کوچک تا متوسط بسیار مؤثر است و نرخ موفقیت بالایی دارد (بیش از ۹۰٪ در موارد مناسب).
- بهبود علائم فیزیکی: اسکلروتراپی نه تنها ظاهر رگها را بهبود میبخشد، بلکه علائم ناخوشایند ناشی از واریس، مانند درد، سوزش، گرفتگیهای شبانه، سنگینی و ورم پاها را نیز به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
- بدون جای اسکار: چون فقط از سوزنهای ظریف استفاده میشود، تقریباً هیچ جای زخمی باقی نمیماند. عوارض ظاهری (مانند کبودی و تغییر رنگ موقت) نیز معمولاً به مرور زمان برطرف میشوند.
- بهبود چشمگیر ظاهر پاها: هدف اصلی بسیاری از بیماران، بهبود زیبایی پاها و از بین بردن ظاهر ناخوشایند رگهای عنکبوتی یا واریسی است.
عوارض درمان واریس با اسکلروتراپی
اسکلروتراپی به طور کلی یک روش ایمن و مؤثر است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، عوارض جانبی موقت و به ندرت عوارض جدیتری دارد.
عوارض جانبی به دو دسته شایع (موقت) و نادر (جدی) تقسیم میشوند.
عوارض شایع آم معمولاً خفیف هستند، در اطراف محل تزریق رخ میدهند و طی چند روز تا چند هفته (و گاهی چند ماه) خود به خود از بین میروند.شایعترین عوارض عبارتند از:
- کبودی: در محل تزریق سوزن کاملاً رایج است و ظرف چند روز یا چند هفته محو میشود.
- قرمزی و التهاب موضعی: شبیه به گزش حشره یا کهیر که معمولاً طی یک روز از بین میرود.
- برآمدگیهای کوچک یا سفت شدن رگ: رگهای بزرگتر تزریق شده ممکن است به صورت توده یا سفت شده (به دلیل لخته شدن خون غیرخطرناک) درآیند که اغلب بعد از چند ماه خود به خود جذب میشوند و یا ممکن است توسط پزشک تخلیه شوند.
- درد و سوزش: احساس سوزش، درد یا گرفتگی خفیف هنگام تزریق یا کمی بعد از آن که معمولاً با داروهای مسکن ساده کنترل میشود.
- لکههای تیره روی پوست: ممکن است در محل تزریق، خطوط یا لکههای قهوهای تیره ایجاد شود. این تغییر رنگ معمولاً ناشی از خروج خون و آهن به بافت اطراف است و اغلب طی ۳ تا ۶ ماه ناپدید میشود، اگرچه در حدود ۵٪ موارد میتواند دائمی شود.
- ایجاد رگهای عنکبوتی جدید: ظاهر شدن رگهای خونی بسیار ریز و قرمز در اطراف محل درمان که اغلب به مرور محو میشوند، اما گاهی به جلسات درمانی اضافی نیاز دارند.
- تورم پا یا مچ پا: به ویژه اگر رگهای بزرگتری درمان شده باشند.
عوارض جدی به ندرت رخ میدهند، اما نیاز به پیگیری فوری پزشکی دارند و به شرح زیر هستند:
- ترومبوز وریدی سطحی: تشکیل لخته در رگ سطحی درمان شده که دردناک است، اما معمولاً خطرناک نیست و با مراقبت قابل درمان است.
- ترومبوز وریدی عمقی: تشکیل لخته در رگهای عمیقتر که عارضهای جدی است و میتواند منجر به آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) شود. این خطر بسیار نادر است، اما شدید است و علائم آن شامل تورم ناگهانی شدید پا، درد قفسه سینه یا تنگی نفس است.
- نکروز پوستی: در صورتی که محلول اسکلروزانت به بافتهای اطراف رگ نشت کند یا به طور تصادفی به شریان کوچک تزریق شود، ممکن است منجر به ایجاد زخمهای کوچک و دردناک در محل تزریق شود که در نهایت بهبود مییابند، اما ممکن است جای زخم (اسکار) باقی بگذارند.
- واکنشهای آلرژیک: واکنش آلرژیک به محلول اسکلروزانت (اسکلروزانت) نادر است، اما میتواند رخ دهد و علائم آن شامل خارش، تورم، و در موارد شدید، مشکلات تنفسی است.
- مشکلات عصبی موقت (به ویژه با فوم): به ندرت، ممکن است حبابهای ریز هوا وارد جریان خون شوند و علائمی مانند اختلالات موقت بینایی، سردرد، حالت تهوع یا سرگیجه ایجاد کنند. این علائم معمولاً موقتی هستند.
انتخاب یک پزشک متخصص و باتجربه در انجام اسکلروتراپی (مانند متخصص عروق یا جراح عروق با تجربه) و رعایت دقیق دستورالعملهای مراقبتی پس از عمل (به ویژه استفاده از جورابهای فشاری و پیادهروی) میتواند به طور چشمگیری خطر بروز این عوارض جدی را کاهش دهد.
مزاقبت های قبل و بعد از اسکلروتراپی
برای رسیدن به نتیجه مطلوب و پیشگیری از هر گونه عارضه جانبی، رعایت برخی نکات قبل و بعد از تزریق اسکلروتراپی ضروری است که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
مراقبتهای قبل از اسکلروتراپی
آماده شدن برای این روش به اندازه خود درمان اهمیت دارد. برخی نکات قبل از درمان عبارتند از:
- ۴۸ تا ۷۲ ساعت قبل از درمان، از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن (مانند ادویل/بروفن) و ناپروکسن (مانند آلو) خودداری کنید. این داروها میتوانند خطر کبودی و خونریزی را افزایش دهند.
- اگر از داروهای رقیقکننده خون (ضد انعقاد) استفاده میکنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد قطع یا تنظیم موقت دوز آنها تصمیم بگیرید.
- مصرف استامینوفن (مانند تایلنول) معمولاً مجاز است.
- در روز درمان، از زدن لوسیون، کرم، روغن یا هر گونه مرطوبکننده روی پاهای خود (به خصوص در ناحیه درمان) خودداری کنید. این مواد میتوانند باعث لیز شدن سوزن یا تداخل در اثر اسکلروزانت شوند.
- اگر پوست شما در ناحیه درمان دچار التهاب، زخم، یا عفونت است، درمان باید به تعویق بیفتد.
- پزشک معمولاً توصیه میکند در روز درمان یک تیشرت گشاد و شلوار یا دامن راحت بپوشید تا به راحتی بتوانید جورابهای فشاری را بپوشید.
- همراه با خود یک جوراب فشاری (جوراب واریس) را که پزشک تجویز یا توصیه کرده است، بیاورید تا بلافاصله بعد از عمل بپوشید.
- یک وعده غذایی سبک قبل از عمل میل کنید.
مراقبتهای بعد از اسکلروتراپی
مراقبتهای بعد از عمل برای موفقیت درمان و جلوگیری از لخته شدن خون بسیار مهم هستند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
- شما باید بلافاصله پس از درمان، جورابهای واریس یا فشردهسازی را بپوشید و طبق دستور پزشک (معمولاً بین ۱ تا ۳ هفته) آن را ادامه دهید. این کار فشار را بر رگهای درمان شده حفظ کرده و به بسته ماندن آنها کمک میکند. پزشک به شما خواهد گفت که آیا میتوانید شبها جوراب را در بیاورید یا خیر.
- فوراً پس از اتمام درمان شروع به راه رفتن کنید (حداقل ۳۰ دقیقه) و در طول روزهای بعد نیز به طور منظم قدم بزنید. فعالیت سبک و پیادهروی برای جلوگیری از تشکیل لخته خون در رگهای عمیق کاملاً ضروری است.
- از ایستادن یا نشستن طولانی مدت بدون حرکت خودداری کنید.
- به مدت ۱ تا ۲ هفته از انجام ورزشهای سنگین، دویدن، یا بلند کردن وزنههای سنگین که فشار زیادی به پاها وارد میکنند، خودداری کنید.
- به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از درمان، از قرار گرفتن در معرض گرمای شدید خودداری کنید. این شامل دوش آب داغ، وان آب داغ، سونا، جکوزی و کمپرس گرم است. گرما میتواند باعث باز شدن رگها شود.
- میتوانید دوش بگیرید، اما از آب ولرم استفاده کنید و از مالیدن محکم ناحیه درمان خودداری کنید.
- به مدت حداقل ۲ هفته از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید یا آفتاب گرفتن خودداری کنید. التهاب ناشی از تزریق در ترکیب با آفتاب میتواند منجر به ایجاد لکههای قهوهای دائمی (هایپرپیگمنتیشن) روی پوست شود. در صورت خروج از منزل، از ضد آفتاب با SPF بالا استفاده کنید.
- اگر دردی احساس میکنید، میتوانید از استامینوفن (Tylenol) استفاده کنید. از مصرف ایبوپروفن یا آسپرین برای مدت توصیهشده توسط پزشک اجتناب کنید.
- اگر تودههای سفت کوچکی در محل رگهای درمان شده احساس کردید (ناشی از لخته شدن خون)، وحشت نکنید. اگرچه این تودهها اغلب جذب میشوند، اما در صورت دردناک بودن، پزشک شما میتواند در ویزیتهای بعدی آنها را تخلیه کند.
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- تورم ناگهانی و شدید پا یا مچ پا.
- درد شدید در پا یا ساق پا (به خصوص در ناحیه ماهیچه ساق) که با راه رفتن بدتر میشود.
- ایجاد زخم یا تاولهای کوچک در محل تزریق.
- تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرگیجه (اینها علائم آمبولی ریه هستند و نیاز به مراقبتهای اورژانسی دارند).
- قرمزی و التهاب که به سرعت به سمت بالا (به سمت کشاله ران) گسترش مییابد.